Tłusty czwartek – słodka tradycja
„Powiedział mi Bartek, że dziś tłusty czwartek, a Bartkowa uwierzyła, dobrych pączków nasmażyła” (staropolskie przysłowie)
Już pojutrze tłusty czwartek. Wszyscy szalejemy na punkcie pączków, faworków i innych smakołyków. Cukiernie i supermarkety prześcigają się w ofertach, a my zajadamy się tłustymi słodkościami, często nie zdając sobie sprawy z bogatej historii tego zwyczaju.
„Gdy w tłusty czwartek człek w jedzeniu pofolguje, łaskawy Pan Bóg grzech obżarstwa daruje”
Czym jest tłusty czwartek?
Tłusty czwartek to święto ruchome, którego data zależy od Wielkanocy. Przypada na ostatni czwartek przed Środą Popielcową, rozpoczynając ostatni tydzień karnawału, zwanego również zapustami. Po szaleństwach i obfitym jedzeniu, Środa Popielcowa oznacza początek 40-dniowego postu, czasu zadumy i wstrzemięźliwości.
„Tłusty czwartek pączkami fetuje, a od Popielca ścisły post szykuje”
Skąd się wziął tłusty czwartek?
Tradycja tłustego czwartku sięga czasów pogańskich i wiązała się z pożegnaniem zimy oraz powitaniem wiosny. Ucztowano wtedy, zajadając tłuste mięsa i pijąc hektolitry wina. Ówczesne „pączki” były słone – to pieczywo nadziewane słoniną. Rzymianie, od których zwyczaj ten się wywodzi, nazywali ten dzień „tłustym dniem”.
„Od tłustego czwartku do Zmartwychwstania – ścisły post się kłania”
W Małopolsce tłusty czwartek był znany jako „Combrowy Czwartek”. Legenda z XVII wieku głosi, że tego dnia zmarł wójt Comber, który gnębił krakowskie handlarki. Na wieść o jego śmierci, przekupki urządziły radosną zabawę na Rynku Głównym, zaczepiając mężczyzn i porywając ich do tańca. Na koniec zabawy, mężczyźni musieli oddać swoje wierzchnie ubrania jako rekompensatę za straty poniesione przez handlarki za czasów Combra.
Co jadano w tłusty czwartek?
W bogatszych domach, zapustowe pieczywo przygotowywano na smalcu, podobnie jak dzisiaj. Pączki miały być tłuste, aby nasycić domowników przed 40-dniowym postem. W biedniejszych domach, gdzie tłuszcz był rzadkością, pampuchy pieczono w piecach chlebowych lub na blasze i polewano skwarkami.
Pierwotnie pączki były słone, nadziewane słoniną i okraszone stopionym sadłem ze skwarkami. Słodka wersja pączka pojawiła się dopiero w XIX wieku, ale i wtedy nie zawierała konfitury różanej, lecz migdał lub orzech. Trafienie na takiego „szczęśliwego pampucha” miało gwarantować szczęście w nadchodzącym roku. Ciasto na pączki również było inne – bez drożdży, zbite i twardsze.
„Kto w tłusty czwartek nie zje pączków kopy, temu myszy zniszczą pole i będzie miał pustki w stodole”
Oprócz pączków, w tłusty czwartek jadano pierogi z kaszą gryczaną lub jaglaną, okraszone słoniną, żur, tzw. „maćki” (żołądki wieprzowe nadziewane kaszą i oczywiście skwarkami), a także jajka gotowane i smażone. Do picia podawano piwo lub wódkę, często w nadmiernych ilościach. Tłustemu czwartkowi towarzyszyły tańce, wróżby i zabawy. Wierzono, że obfitość jedzenia i dobra zabawa zapewnią urodzaj w nadchodzącym roku.
Współczesny tłusty czwartek
Już pojutrze tłusty czwartek to przede wszystkim dzień, w którym zajadamy się pączkami, faworkami i innymi słodkościami. Cukiernie prześcigają się w oferowaniu coraz to nowych smaków i rodzajów pączków. To radosne święto, które pozwala nam na chwilę zapomnieć o diecie i oddać się przyjemności jedzenia.
Miłego objadania!
