Boże Narodzenie to święto obchodzone w całej Europie i wielu krajach na innych kontynentach. Ludzie spotykają się na uroczystym posiłku w wigilię, obdarowują się prezentami oraz śpiewają kolędy i piosenki świąteczne. Wszystkich łączy radość z narodzin Jezusa.
Boże Narodzenie na Litwie
Na Litwie Wigilia nazywa się ,,kuczios”. Wyraz ten pochodzi od słowa ,,kutia’’, czyli znanej na Wschodzie potrawy z pszenicy miodu i bakalii. Podobnie jak w naszym kraju Litwini dużą wagę przywiązuje się do wieczerzy wigilijnej, na której łamie się opłatkiem. Pozostawiają 1 wolne nakrycia dla wędrowca. Pod obrusem kładą sianko. Po posiłku nie zabierają potraw ze stołu, aby mogły stanowić pokarm dla aniołów i dusz przodków. Przygotowują 12 postnych potraw wigilijnych. Na stole królują ryby – karp, szczupak i śledzie na różne sposoby. Jada się też pierogi z kapustą i grzybami, makiem oraz śliżyki, czyli pierożki lepione z ciasta drożdżowego z dodatkiem maku. Nie może zabraknąć kisielu z żurawin i z płatków owsianych. Posiłek popija się kompotem z suszu. Znany jest też barszcz z uszkami, różnorodne dania z grzybów i fasoli. Wigilia kończy się wręczeniem prezentów, śpiewaniem kolęd i wyjściem na pasterkę. Po powrocie z kościoła spożywa się posiłki mięsne np. rosół z kołdunami. Na placu Katedralnym w Wilnie co roku można podziwiać piękną, rozświetloną choinkę i największy żłobek na Litwie. W tym miejscu Litwini witają Nowy Rok. Tradycyjne ozdoby choinkowe tworzy się z papieru i słomianych patyczków. Powoli obumiera zwyczaj wróżb wigilijnych, znany też kiedyś w Polsce.
Święta Bożego Narodzenia na Słowacji
Na Słowacji również znany jest opłatek. Jednak spożywa się go z miodem i czosnkiem. Słowacy dzielą się jabłkami i orzechami włoskimi podczas wieczerzy wigilijnej. Jedzą potrawy mięsne. Na rozpoczęcie Wigilii spożywają kapustnicę, czyli kapuśniak, potem kotlety schabowe. Na stole znajdziemy też gotowaną kiełbasę, ćwikłę z chrzanem oraz knedle z bryndzą. Spożywa się też pieczone ryby m.in. karpia z sałatką ziemniaczaną. Słowacy zajadają się również słodyczami m.in. ciastami np. struclą z makiem, ciastkami, orzechami, owocami, haluszkami z makiem i piją kompot z suszu. Po posiłku rodziny kolędują. Na stole ustawia się naczynie z ziarnami zbóż i monetami. Pozostawia się je do 6 stycznia.
Boże Narodzenie w Czechach
Także w Czechach odnajdziemy tradycje podobne do tych polskich. W Wigilię spożywa się przez cały dzień dania postne. Na stole króluje karp przygotowany na różne sposoby, podawany z sałatką ziemniaczaną. Przed posiłkiem Czesi łamią się opłatkiem z miodem. Na stole ustawia się chleb jako oznaka błogosławieństwa. Wieczerzę otwiera zupa rybna. Czesi jedzą też kaszę z suszonymi grzybami. Wśród deserów odnajdziemy pierniki pokryte lukrem, waniliowe rogaliki, kokosanki, a także chałkę z bakaliami. Duża część dań wywodzi się z Austro-Węgier oraz Niemiec np. sałatka ziemniaczana. Dawniej, w tym dniu dzieci nie mogły wychodzić z domu. Nikt nie mógł odejść od stołu. Pod nim pozostawiano m.in. fragmenty pługa, aby zapewnić sobie dobre plony w następnym roku. Nogi stołu obwiązywano łańcuchem, żeby zachować jedność rodziny, chronić ją przed zagrożeniami. Na ziemi rozsypywano słomę, co miało zapewnić szczęście i liczne potomstwo. Oznaką pomyślności były też dania z roślin strączkowych, zbóż, czosnku i cebuli. Niektóre z tych tradycji znano też w dawnej Polsce.
Święta Bożego Narodzenia w Słowenii
W Słowenii widoczne są nadal wierzenia przedchrześcijańskie, a także zwyczaje stanowiące europejskie dziedzictwo. Słoweńcy wręczają sobie podarunki i śpiewają kolędy. Stroją choinki, wystawiają szopki. Z wędrówek pogański bardów narodził się obyczaj odwiedzania domostw przez kolędników. Pogański jest też zwyczaj sporządzania wypieków z pszenicy, żyta i gryki. Bardzo ważny jest chleb, któremu dawniej przypisywano wielką moc. W Boże Narodzenie, Nowy Rok i święto Trzech Króli zapala się kadzidełka w celu przegonienia złych sił. Natomiast w Serbii i Czarnogórze Wigilia jest czasem wspominania zmarłych przodków. Serbowie spalają na żywym ogniu kłodę z gałązkami laurowymi. Podobne praktyki odnajdziemy też w Macedonii. Tam spala się buty na całonocnym ognisku, aby odgonić demony. Na wigilię Macedończycy jedzą miód, owoce, placki nazywane Chlebem Chrystusa.
Boże Narodzenie na Węgrzech
Na Węgrzech tradycyjnie to dzień św. Tomasza (21 grudnia) wyznacza początek przygotowań do świąt. W niektórych wsiach trwa wówczas świniobicie. Tworzy się tradycyjne filcowe postaci umieszczane w szopce. Węgrzy zachowują w tym dniu post. Najważniejszym punktem obchodów jest kolacja wigilijna. Rozpoczyna ją hálaszlé, czyli zupa rybna lub zupa sporządzona z białego wina. Następnie je się ryby np. karpia, galaretę rybną, a także inne potrawy m.in. indyka z kasztanami i faszerowaną kapustę. Obrus obsypuje się soczewicą, aby zapewnić sobie pomyślność. Pod nim umieszczają sianko. Kolację zamyka szaloncukor, czyli pralinki wypełnione masą z orzechów, marcepana, wanilii lub galaretki. Pod choinką czekają prezenty przyniesione przez aniołka lub Jezuska. Przez całą noc na dworze palą się pnie drzew. Boże Narodzenie i 2 dzień świąt to czas rodzinnych spotkań. Tradycyjne dania to rosół z cielęciny, indyk z migdałami i kasztanami. Węgrzy chętnie sięgają też po kiełbasy, szynki i kaszanki. Deser stanowi strucla nadziewana makiem i orzechami. Składniki dań mają swoje znaczenie np. miód jest symbolem słodyczy życia. Czas spędza się na kolędowaniu.
Święta Bożego Narodzenia w krajach prawosławnych
Także w państwach o przeważającej ilości osób wyznania prawosławnego obchodzone są święta Bożego Narodzenia. Wigilia odbywa się tam 6 stycznia. Na niektórych terenach wyznawcy katolicyzmu i prawosławia wspólnie świętują najpierw 24 grudnia, a potem po raz kolejny w styczniu. Prawosławni zachowują w Wigilię ścisły post. Pod domową ikoną ustawiają wysoki snop zboża z pełnymi kłosami tzw. kwiat zbożowy. Sianko kładą pod obrusem i na wszystkich krzesłach przykrytych kapami. Posiłek rozpoczynają wraz z zachodem słońca. Pozostawiają wolne miejsce dla zbłąkanego wędrowca. Przed przystąpienie do wieczerzy odmawiają modlitwę i częstują się prosforą, czyli bułeczką z przaśnego chleba z napisem ISHS. Podzielona jest ona na 2 części, które symbolizują 2 natury Jezusa. Wierni otrzymują ją w cerkwi. Następnie zasiadają do stołu, na którym znajduję się, według tradycji, 12 postnych dań. Królują pierogi, kulebiaki, ryby oraz kompot z suszu tzw. szczułok. Symbolicznie stawia się na stół chleb- symbol żywności, sól-obfitości oraz miód-powodzenia. Przy stole odśpiewuje się kolędy, także te katolickie. Po spożyciu posiłku wierni zmierzają do cerkwi na odpowiednik pasterki – wsjenocznię.
Boże Narodzenie na Białorusi
Na Białorusi okres świąteczny rozpoczyna się 24 grudnia, a kończy 7 stycznia. Zaczyna się od wieczerzy zwanej Kućcia. Nazwa pochodzi od kutii. Od rana trwają ostatnie przygotowania. Ubiera się choinkę. Dawniej w izbie ustawiano niewymłócony snop żyta. Miał być zachętą dla Mroza. W ten sposób chroniono przed nim zasiewy. Podczas kolacji Białorusini jedzą dania rybne, blince z makiem i z miodem oraz groch. Piją kwas z grzybów. Do dziś można spotkać dziadka Mroza rozdającego prezenty.
Święta Bożego Narodzenia w Rosji
W Rosji nie przywiązuje się dużej wagi do świąt Bożego Narodzenia. Ważniejsze są obchody Nowego Roku. Przed świętowaniem Rosjanie poszczą 40 dni. Nie jedzą wtedy mięsa ani produktów odzwierzęcych. Koniec roku to czas rodzinnych spotkań, życzeń i wręczania sobie prezentów. Dzieci otrzymują zabawki oraz słodycze od Dziadka Mroza i Śnieżynki. Natomiast święta rozpoczyna kolacja wigilijna nazywana Solczelnik. Tradycyjnie spożywa się 12 potraw. Króluje gęś z jabłkami. Na stole znajdziemy też kasze, dania z grzybami, sałatki warzywne, ciasta i pierniczki, czasem też ryby. W niektórych domach serwuje się też zupę piwną. Nieodłącznym elementem jest kutia, prosfora i kompot z suszonych owoców.
Boże Narodzenie na Ukrainie
Na Ukrainie świętowanie Wigilii przypada 6 stycznia. Ukraińcy mówią na nią ,,Swiatyj Weczir”, Bahatyj Weczir”, ,,Bahata Kutia” lub ,,Wilija”. Wiele zwyczajów jest podobnych do polskich. Pod obrusem umieszcza się sianko. Kolacja wigilijna na Ukrainie zaczyna się wraz z pojawieniem się pierwszej gwiazdki. Najpierw rodzina modli się, dzieli prosforą i składa sobie życzenia. Następnie każdy zasiada do wigilijnego stołu, na którym tradycyjnie znajduje się 12 potraw ukraińskich. Українські рецепти. Ukraińcy jedzą m.in. gołąbki z farszem z kaszy gryczanej lub z ziemniaków, ryby oraz barszcz. Piją kompot z suszu. Na deser jedzą kutię, ciasta i pączki. Na rogach stołu pozostawia się czosnek, która ma mięć moc przeganiania złych mocy. Po wieczerzy pozostawia się jedzenie dla duchów bliskich zmarłych.
Święta Bożego Narodzenia w Niemczech
W Niemczech okres świąteczny rozpoczyna pierwsza niedziela adwentu. Niemcy zapalają świeczki w wieńcu adwentowym w każdą niedzielę. Najwięcej prac przypada na 24 grudnia. Dania wigilijne są proste i smaczne. Najważniejsze to sałatka ziemniaczana i pieczona kiełbasa. Bardzo uroczyście obchodzi się pierwszy dzień świąt. Na stołach króluje pieczona gęś, kaczka podawana z drożdżowymi knedlami oraz czerwoną kapustą, indyk i dziczyzna. Karpia w Niemczech spożywa się w Sylwestra. W Święta nie może zabraknąć tradycyjnego ciasta nazywanego stollen. Ten bakaliowym wypiek przypomina kształtem nowonarodzonego Syna Bożego zawiniętego w becik. Oprócz tego podaje się pierniki na opłatkach tzw. lebkuchen oraz inne ciasta np. babki drożdżowe. Nieodłącznym elementem jest przystrojona choinka i śpiewanie kolęd. Ten pierwszy zwyczaj narodził się właśnie w Niemczech wśród XVIII- wiecznych mieszczan. Z tego kraju przybył m.in. do Polski.
Boże Narodzenie w Austrii
Dla Austrii charakterystyczna jest różnorodność w obyczajach świątecznych. W Wiedniu głównym punktem kolacji wigilijnej jest karp, natomiast w Karyntii- pieczona kaczka. W większości regionów wieczerza składa się tylko i wyłącznie z dań postnych. Królują ryby. Na deser Austriacy jedzą różnego rodzaju ciasteczka. Na świątecznym stole nie może zabraknąć ciasta składającego się z mleka, mąki, soli, masła i miodu. Taki wypiek ma być dobrą wróżbą na kolejny rok. Oprócz tego wśród austriackich świątecznych, słodkich smakołyków znajdziemy pierniki, gorące kasztany i pieczone migdały. W zachodniej część kraju spożywa się wyłącznie zimne dania. Po wieczerzy wigilijnej Austriacy udają się na pasterkę. W kościołach czeka na nich piękna szopka. Wszędzie słychać kolędy, w tym najsłynniejszą austriacką ,,Cicha noc, święta noc” napisaną przez księdza Josepha Mohra w XIX w.
Święta Bożego Narodzenia w Szwecji
W Szwecji obchody Bożego Narodzenia otwiera dzień Świętej Łucji, królowej światła (13 grudnia). Dzieci gromadzą się na specjalnym pochodzie. Jedna z dziewczynek odgrywa postać świętej. Ubrana jest w białą suknie oraz koronę ze świeczkami i zielonymi gałązkami. Popularny jest zwyczaj zapalania świecy w każdą niedzielę Adwentu oraz strojenie domów figurkami św. Mikołaja, aniołkami i gwiazdkami. Wieczerze wigilijną organizuje się na zasadach szwedzkiego stołu. W skład menu wchodzą szynki, klopsiki, kiełbaski, galareta i ryby, głównie śledzie i lufisk, czyli suszony dorsz podawany z sosami. Dodatki to sos jabłkowy, kapusta, buraki, jajka podawane z kawiorem. Posiłek kończy duża dawka słodkości m.in. deser ryżowy z migdałem w środku. Ten komu uda się go zjeść będzie szczęśliwy w następnym roku. W pierwszy dzień świąt Szwedzi idą do kościoła, a potem spędzają czas w rodzinnym gronie. Obiad tradycyjnie przygotowują z wieprzowiny. Nie może zabraknąć śledzi, pasztety, gotowanej kiełbasy, nóżek w galarecie, pieczeni z szynki z cukrem, klopsików oraz zapiekanki ziemniaczanej z anchois, czyli pokusy Janssona.
Boże Narodzenie w Norwegii
Także w Norwegii przygotowania do świąt zaczynają się 13 grudnia. W tym czasie Norwegowie sporządzają specjalne świąteczne piwo, zwane julej. Czas odpoczynku zaczyna się 21 grudnia, od tego dnia Norwegowie nie przystępują do ciężkich prac. Na stole wigilijnym króluje dorsz z ziemniakami i ryżem, kompot ze śliwek, piernik i ciasto migdałowe. Ucztę otwiera owsianka z migdałem. Osoba, która na niego trafi ma dużą szansę na małżeństwo w następnym roku. Na zachodzie kraju jada się ryby, na wchodzie- wieprzowinę i baraninę np. żeberka solone, wędzone i suszone, serwowane z purée z rzepy i z ziemniakami. Do tego nie brakuje łososia, pstrąga, dorsza, homara, marynowanych śledzi oraz lutefisku. Jada się też słodkości np. patyczki migdałowe. Norwegowie kontynuują też tradycje przedchrześcijańskie. Pozostawiają po kolacji wigilijnej odrobinę owsianki dla krasnala lub elfa Nissera, który ochrania gospodarstwa przed złymi mocami.
Święta Bożego Narodzenia w Finlandii
W Finlandii czas przygotowań świątecznych rozpoczyna się wraz z Adwentem. Wielu Finów ubiera wtedy choinkę, która według tradycji powinna być skromna. 24 grudnia rodziny odwiedzają sauny, żeby oczyścić ciało i dusze. Zaczynają dzień wspólnym śniadaniem. Ten kto znajdzie migdał w tradycyjnej zupie ryżowej, ten może liczyć na szczęście w nadchodzącym roku. W południe rodziny mogą obejrzeć świąteczne przemówienie burmistrza pierwszej stolicy-Turku. Podczas wieczerzy Finowie spożywają szynki, kawior, zapiekanki z brukwi, marchwi, ziemniaków i wątróbek oraz łososia marynowanego w soli. Do picia nie może zabraknąć glögga, czyli napoju z grzanego czerwonego wina z dodatkiem ziół, rodzynek i migdałów. Na stole króluje pieczone prosię. Nie brakuje też ryb oraz sałatki śledziowej. Deser stanowi pudding ryżowy. Po posiłku rozdawane są prezenty i śpiewa się kolędy. Duża część dzieci wierzy, że to właśnie w Finlandii, w Rovaniemi mieszka Święty Mikołaj, nazywany w tym kraju Joulupukki.
Boże Narodzenie w Danii
W Danii obchody świąt Bożego Narodzenia przybrały świecką formę. Rodziny wręczają sobie prezenty, spędzają czas przy choince ozdobionej małymi chorągiewkami. Ozdoby wytwarza się samodzielnie. W Wigilię spożywają pieczoną kaczkę lub pieczeń z wieprzowiny podawaną z karmelizowanymi ziemniakami i sałatką z kapusty czerwonej. Deser stanowi risalamande, czyli ryż z dodatkiem owoców i przypraw. Tradycyjnie wkłada się do jednej z miseczek migdał. Kto na niego natrafi ma prawo do dodatkowego prezentu. Po posiłku następuje rodzinne kolędowanie.
Święta Bożego Narodzenia w Estonii
Estończycy ubierają choinkę w dniu św. Tomasza. Świąteczna atmosfera otacza wszystkich od samego początku Adwentu. Poranek 24 grudnia rozpoczyna kąpiel w saunie, a potem msza święta. Na stół wigilijny Estończycy kładą palącą się świecę oraz dodatkowe nakrycie dla uczczenia pamięci o bliskich zmarłych. Tradycyjne dania to pieczony indyk lub gęś z jabłkami, kapusta kiszona, ziemniaki, głowizna z brukwią, salceson, sałatka ziemniaczana z dodatkiem z buraków i kapusty w marynacie. Na deser serwowane są pierniczki przyprawione pieprzem, kakao i cynamonem, marcepan i ciasto owocowe. Wszystko popija się piwem, kwasem, miodem pitnym i winem grzanym. Prezenty rozdaje św. Mikołaj. Wieczór kończy pokaz fajerwerków. Tradycyjnie jest to dzień wiary w tajemnice, cuda i magię.
Podsumowanie
W wszystkich krajach europejskich rodziny spotykają się na kolacji wigilijnej. W niektórych państwach zachowuje się post. Wszędzie jest to rodzinny, radosny czas przepełniony smacznym jedzeniem i kolędowaniem.
